Xuyên tâm liên: Công dụng, bài thuốc, cách dùng và những lưu ý khi sử dụng

Theo Đông y, xuyên tâm liên có vị đắng tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, điều trị cúm,… Xuyên tâm liên thường được sử dụng làm bài thuốc điều trị bệnh về đường hô hấp như: trị cảm cúm, viêm họng,… Hãy cùng tìm hiểu cụ thể hơn về công dụng, bài thuốc và cách dụng, cũng như những lưu ý khi sử dụng dược liệu này dưới đây. 

xuyên tâm liên

I. Thông tin về tên gọi, đặc điểm, thành phần của dược liệu xuyên tâm liên

Trước khi tìm hiểu sâu hơn về tác dụng của thảo dược này thì mọi người cần nắm rõ hơn về tên gọi và đặc điểm của xuyên tâm liên dưới đây:

  1. Tên gọi và đặc điểm

Xuyên tâm liên còn có nhiều tên gọi khác như: Cây lá đắng, khổ đởm thảo, Công cộng,…. Cây thuốc này có tên khoa học là Andrographis paniculata, thuộc họ Ô rô (danh pháp y học là Acanthaceae).

Cây xuyên tâm liên là cây thân thảo, có chiều cao tầm 30 – 80cm, trên thân cây có nhiều đốt, cành lá mọc đối. Lá cây có hình trứng thuôn dài hoặc hình mác. Hoa có màu trắng, nhỏ, và mọc thành chùm, quả dài khoảng 15mm. 

Cây xuyên tâm liên mọc hoang nhiều ở khu phía Bắc nước ta. Đây là một trong 70 vị thuốc nam được Bộ Y tế khuyến khích trồng trong vườn thuốc tại các trạm y tế.

  1. Bộ phần dùng

Theo Đông Y, bộ phận dùng để làm thuốc là toàn thân ở trên mặt đất của cây xuyên tâm liên. Sau khi thu hái thì rửa sạch và cắt từng đoạn ngắn và phơi, sấy khô để bảo quản.

Vị thuốc này được sử dụng trong Y học cổ truyền từ lâu đời, bằng cách dùng ngoài để tắm giúp săn se niêm mạc hoặc được dùng trong để chữa bệnh cảm sốt. Mới đây, một số nghiên cứu đã chỉ ra những tác động tích cực của xuyên tâm liên trong việc điều trị cho bệnh nhân nhiễm Covid-19, tuy nhiên thì vẫn chưa có nghiên cứu nào cụ thể.

  1. Thành phần hóa học

Qua nghiên cứu cho thấy, xuyên tâm liên có nhiều thành phần hóa học khác nhau, trong đó hoạt chất chính là flavonoid và diterpen lacton.

Nhóm Diterpen lacton bao gồm andrographolid và các dẫn xuất của như : deoxyandrographolid, neoandrographolid, homoandrographolid, andropanosid, andrograpanin,…. Lá cây là nơi tập trung nhiều andrographolid nhất, với 2.6% trước khi cây ra hoa và sau khi cây ra hoa thì chỉ còn lại dưới 0.5%. Ở thân có 0.1 – 0.4% andrographolid. 

Nhóm flavonoid gồm có oroxylin A, andrographin, wogonin, paniculin, mono– o–methvhvithin. Trong rễ cũng có flavanon glycosid là andrographidin và nhiều isoflavon glycosid khác.

Ngoài ra, xuyên tâm liên còn có một số thành phần hóa học khác như: acid cafeic, andrographan, acid myristic, andrographosterin, andrographon, carvacrol, hentriacontan, eugenol, panicolid, p – sitosterol – D – glucosid, a – sitosterol, tritriacontan.

xuyên tâm liên

Xem thêm: Thuốc molnupiravir là thuốc gì mà nhiều người đổ xô đi mua tới vậy?

II. Tác dụng của Xuyên tâm liên 

Xuyên tâm liên được nghiên cứu có nhiều tác dụng chữa bệnh theo cả Đông y và Y học hiện đại, cụ thể:

1. Theo đông y

Theo Đông y, xuyên tâm liên có vị đắng, tính hàn, quy vào các kinh Phế, Vị, Đại tràng và Tiểu trưởng. Có công dụng thanh nhiệt, giải độc, chỉ thống, hoạt huyết. Vị thuốc này thường được dùng để điều trị một số chứng bệnh như:

  • Trị bệnh cảm sốt, cúm và viêm amidan.
  • Trị ho do viêm họng, viêm phổi.
  • Trị tiểu rắt, tiểu buốt do viêm đường tiết niệu.
  • Trị bệnh phụ khoa như: viêm âm đạo gây khí hư, đau bụng kinh.
  • Trị chứng thấp nhiệt gây mụn nhọt, mẩn ngứa…

2. Theo Y học hiện đại

Nghiên cứu của Y học hiện đại cho thấy xuyên tâm liên có những tác dụng dược lý bao gồm:

  • Tác dụng chống viêm rõ rệt, các nhà nghiên cứu cho thấy thành phần trong xuyên tâm liên có khả năng làm tăng hoạt động động của bạch cầu và tác động qua hormon vỏ tuyến thượng thận.
  • Tác dụng kháng khuẩn: Xuyên tâm liên cũng được nghiên cứu có tác dụng kháng lại vi sinh vật như: vi khuẩn, virus, vi nấm và ký sinh trùng.
  • Tác dụng hạ nhiệt: Xuyên tâm liên có tác dụng hạ nhiệt cho cơ thể, được dùng trong các trường hợp sốt do bệnh đường hô hấp.
  • Tác dụng với Covid-19: Thời gian gần đây, người ta dùng xuyên tâm liên để uống phòng và điều trị bệnh Covid 19. Bởi đã có một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy, một số thành phần trong cây thuốc này có tác dụng ức chế virus. Tuy nhiên, thực tế thì chưa có nghiên cứu thực nghiệm, nên mọi người không nên tự ý sử dụng cây thuốc này để phòng hay trị bệnh Covid-19.

xuyên tâm liên

III. Một số bài thuốc điều trị bệnh từ xuyên tâm liên

Với những công dụng trên, xuyên tâm liên thường được ứng dụng trong các bài thuốc chữa trị một số chứng bệnh như là

1. Chữa viêm phổi, viêm phế quản, viêm xoang

Chuẩn bị: Xuyên tâm liên, kim ngân hoa, bách bộ và mạch môn mỗi vị 10g. 

Thực hiện: Các nguyên liệu rửa sạch rồi cho vào ấm sắc với một lít nước, uống hết trong ngày, mỗi ngày 1 thang và uống liên tục trong 1 tuần.

2. Chữa viêm họng, viêm amidan

Chuẩn bị: Xuyên tâm liên 6g, kim ngân hoa 10g, huyền sâm và mạch môn mỗi loại 12g. 

Thực hiện: Rửa sạch các nguyên liệu rồi cho vào ấm sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang và dùng liên tục 7 đến 10 ngày.

3. Chữa đi tiểu buốt, tiểu rắt do viêm đường tiết niệu

Dùng khaongr 20g lá xuyên tâm liên tươi rửa sạch, giã nát, rồi lọc lấy nước uống mỗi ngày một lần. Áp dụng kiên trì sẽ giúp cải thiện chứng tiểu rắt, tiểu buốt.

xuyên tâm liên

4. Chữa các bệnh liên quan đến gan

Chuẩn bị: Cây xuyên tâm liên tươi 25g, cây xạ đen 15g và cây an xoa 15g. 

Thực hiện: Đem các dược liệu sắc trên bếp cho đến khi nước cạn còn khoảng 1 nửa. Lấy nước thuốc chia thành 2 phần bằng nhau và uống sau ăn.

5. Chữa viêm nhiễm đường tiêu hóa gây rối loạn tiêu hoá

Chuẩn bị: Xuyên tâm liên 10g với 10g khổ sâm. 

Thực hiện: Đun các vị thuốc cùng với nước và uống trong ngày đến khi hết những triệu chứng.

6. Chữa áp xe

Chuẩn bị: Lá xuyên tâm liên, muối hạt, nước. 

Thực hiện: Rửa thật sạch lá, cho vào cối giã nát cùng với một ít muối hạt sau đó chắt lấy nước uống. Phần bã cho vào một khăn mềm, buộc lên vùng đang bị áp xe, mỗi ngày thực hiện một lần. Chú ý do dùng trực tiếp nên cần làm sạch lá, tránh để bị nhiễm trùng thêm cho ổ áp xe.

7. Chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, herpes, viêm ngoài da

Chuẩn bị: Xuyên tâm liên khô hoặc xuyên tâm liên dược liệu tươi. 

Thực hiện: Mang dược liệu sao vàng rồi cho vào nồi đun cùng với 3 – 5 lít nước trong khoảng 30 phút. Chắt lấy nước xông vùng bị bệnh cho đến khi nguội bớt rồi thì tắm, mỗi ngày thực hiện 1 lần.

xuyên tâm liên

IV. Một số lưu ý khi dùng xuyên tâm liên

Khi sử dụng vị thuốc xuyên tâm liên chữa bệnh thì người dùng cần lưu ý một số vấn đề sau đây để đạt hiệu quả cao và an toàn, cụ thể đó là:

  • Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, thầy thuốc, người có chuyên môn trước khi sử dụng xuyên tâm liên để được tư vấn cụ thể về cách dùng và liều lượng sử dụng.
  • Xuyên tâm liên có tính lạnh nên không được dùng kéo dài vì nó có thể làm ảnh hưởng tới tỳ vị và những người hư hàn không nên dùng. 
  • Không uống vị thuốc này dài ngày để phòng chống Covid-19 vì tính hàn còn làm bạn dễ bị nhiễm bệnh hơn. 
  • Không dùng vị thuốc xuyên tâm liên cho bệnh nhân bị rối loạn đông máu, đang bị chấn thương, sau phẫu thuật, phụ nữ đang mang thai và cho con bú nên lưu ý.
  • Ngoài ra, không nên tự ý thay đổi liều thuốc đã được kê đơn trong bài thuốc trị bệnh. Khi phát hiện có các dấu hiệu bất thường thì bạn cần đến gặp bác sĩ ngay.
  • Bất kể dùng xuyên tâm liên điều trị bệnh lý gì thì cũng cần kết hợp với chế độ ăn uống, sinh hoạt, tập luyện khoa học và phù hợp để tăng hiệu quả, rút ngắn thời gian điều trị, nhanh chóng hồi phục sức khỏe.
  • Khi có ý định sử dụng dược liệu thì cần tìm mua tại những cơ sở kinh doanh dược liệu có uy tín để mua được hàng có chất lượng, tránh mua phải dược liệu kém chất lượng, bị hư hỏng, biến chất, mất chất.

xuyên tâm liên

Hi vọng thông qua bài viết đã giúp bạn đã biết tác dụng của xuyên tâm liên trị bệnh gì và những lưu ý gì khi dùng để mang lại hiệu quả cao trong điều trị bệnh. 

Xem thêm: Mách bạn cách chữa rụng tóc sau Covid 19 hiệu quả